تعیین رده سنی هشداری برای پیشگیری والدین از ایجاد "زخم کاری" بر خلق و خوی نوجوانان

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، درجه‌بندی سنی برای تماشای فیلم و سریال در کشورهای مختلف انجام می‌شود و قوانین مختلفی برای تفکیک فیلم‌های مناسب کودکان از سایر فیلم‌ها تدوین شده‌اند. برای اولین بار انجمن «MPAA»  در آمریکا قوانینی را برای رده‌بندی سنی فیلم و تئاتر و تلویزیون در سال 1968 منتشر کرد و آن را به صورت بخش‌نامه به تمام کمپانی‌های فیلمسازی فرستاد.

طرحی که به واسطه آن، خانواده‌ها می‌دانند کدام فیلم برای کودک و نوجوان‌شان مناسب است و کدام فیلم این شرایط را ندارد؟ زمانی این رده‌بندی‌ها و توصیه‌ها کاملاً اختیاری بود اما این امر چنان قدرتی در دنیا به خصوص سینمای آمریکا پیدا کرد که سازندگان فیلم‌ها خودشان آثارشان را به دستِ نهادهای ذیربط رده‌بندی می‌سپردند. 

البته این درجه‌بندی‌ها وقتی به ایران آمد با یکسری مانع‌تراشی‌ها از طرفِ عده‌ای فیلمساز، سینمادار و حتی سینماگر روبرو شد و بسیاری می‌گفتند نمی‌توانیم از ورود تماشاگر زیر 18 سال برای فیلم‌هایی که رده‌بندی سنی +18 خورده‌اند، جلوگیری کنیم یا با تعداد کثیری از فیلم‌هایی مواجه شدیم که باید بنابر رده‌بندی سنی، عده‌ای خاص تماشاگرش باشند. 

برای برخی از فیلمسازان هم بد نشد؛ چرا که گذشته نشان داده است که هرگاه بر فیلمی محدودیت سنی گذاشته می‌شود نه تنها باعث محدود شدن مخاطبان فیلم نمی‌شود بلکه فیلم با استقبال بیشتر تماشاگران مواجه شده است. به طوری که در سال 1397 فیلم "هزار پا" با وجود محدودیت سنی توانست فروش چشمگیری داشته باشد.

قطعاً اجرای این آیین نامه موجب افزایش فروش فیلم‌ها می‌شود زیرا زمانی‌که رده‌بندی سنی می‌گذاریم، مخاطب ترغیب می‌شود ببیند چه فیلمی است که کودکان نباید آن را ببینند؟! حتی شنیده می‌شود که برخی از فیلمسازان و تهیه‌کنندگان با جدّی شدن این ضابطه جدید، درخواست می‌کردند فیلم‌شان رده‌بندی سنی بخورد تا بیشتر بفروشند.

نظام درجه‌بندی فیلم‌ها، آیین نامه‌ای است که با اجرای درست آن می‌شود به خانواده‌ها در انتخاب فیلم مناسب برای تماشا در کنار فرزندان کمک کرد و همچنین فیلمساز را برای تولید محتوای مطلوب خانواده در جهت رسیدن به تماشاگران بیشتر یاری کرد.

آرام‌آرام این درجه‌بندی شامل سریال‌های خانگی و حتی تلویزیون هم شد؛ وقتی کاری که صحنه‌های خشونت نشان می‌دهد تلویزیونی‌ها برای لحظاتی، رده‌بندی سنی زیرنویس می‌کنند و حتی برای برخی از فیلم‌های سینمایی در شبکه نمایش از همان ابتدا رده‌بندی سنی را به نمایش درمی‌آورند. در نمایش‌خانگی حداقل از زمانی که ساترا بر سر کار آمده و فعلاً نظارت بر پخش و انتشار فیلم‌ها و آثار صوت و تصویر فراگیر و VODها را برعهده دارد این جدّیت در درجه‌بندی سنی آثار بیش از پیش در دستور کار قرار دارد. 

حتی برای سریالی مثل "قورباغه" هومن سیدی درجه‌بندی سنی تا قبل از رسمیت یافتن "ساترا" (15+) درنظر گرفته بودند اما به دلیل ازدیاد صحنه‌های خشونت در این سریال، ساترا تصمیم گرفت که این رده‌بندی سنی را بالاتر ببرد و این سریال، (18+) شد. شاید توقف پخش سریال "ممنوعه" هم آژیر خطر را در حوزه سریال‌سازی و نمایش‌خانگی به صدا درآورد که وقتِ اجرایی شدن ضابطه درجه‌بندی سینماها در این عرصه هم فرا رسیده است. 

سریال "ممنوعه" نشان داد برخلاف تصور اینکه هر محصولی که در شبکه نمایش خانگی توزیع می‌شود، مناسب تمام اعضای خانواده است، این شبکه توزیع گسترده و محصولات متنوع آن چندان هم خانوادگی نیست. اعمال رده‌بندی سنی روی محصولات ویدئویی، همان‌گونه که قرار شده است روی محصولات سینمایی اعمال شود، باید به خواستی عمومی تبدیل شود و خانواده‌ها، وزارت ارشاد و سازمان سینمایی را برای ایجاد سازوکاری علمی و عملی برای تعیین رده‌بندی سنی برای محصولات تصویری ملزم کند.

حالا سریال‌ها و حتی مستندها و فیلم‌هایی که در پلتفرم‌ها به نمایش درمی‌آیند هم هشداردهنده رده‌بندی سنی دارند. با زهرا روشندل مدیرکل تنظیم و تدوین مقررات در سازمان تنظیم و مقررات صوت و فراگیر صداوسیما (ساترا) لحظاتی به گفت‌وگو نشستیم و او درباره رده‌بندی سنی در نمایش‌خانگی صحبت‌هایی داشت که خواندنی است. 

در جریانِ این گپ و گفت، او درباره سریال‌ها و فیلم‌هایی می‌گفت که رده‌بندی سنی 6+ دارند؛ محتوای این رده سنی، برای افراد بالاتر از 6 سال مناسب است و برای افراد کمتر از سن 6 سال یا به عبارتی افراد خردسال که کمتر قادر به تشخیص میان واقعیت و محتوای تخیلی‌اند، مناسب نیست. 

برای برخی از محتواهای این رده، همراهی والدین توصیه می‌‏شود. والدین با شناختی که از فرزندان خود دارند، در صورت لزوم، تماشای فرزندان‌شان را در چنین محتوا‏هایی همراهی و در مواقع ابهام یا سؤال، آن‌ها را راهنمایی کنند. برای کودکان زیر 6 سال، تماشای چنین محتوایی صرفاً با اجازه والدین و فقط با همراهی بزرگسال تأیید شود.

او همچنین به رده‌ سنی بالاتر از 12 سال اشاره کرد که محتوای این رده سنی، برای افراد بالاتر از 12 سال مناسب است و برای افراد کمتر از سن 12 سال مناسب نیست. برای برخی از محتواهای این رده، همراهی والدین توصیه می‌‏شود. والدین با شناختی که از فرزندان خود دارند، در صورت لزوم، تماشای فرزندانشان را در چنین محتوا‏هایی همراهی و در مواقع ابهام یا سؤال، آن‌ها را راهنمایی کنند. 

این سن آغاز دوره نوجوانی است و تا سن حدود 14 یا 15 سالگی به دوره نوجوانی اول معروف است. برای کودکان زیر 12 سال، تماشای چنین محتوایی صرفاً با اجازه والدین و فقط با همراهی بزرگسال تأیید شود.

روشندل همچنین درباره رده سنی 15 (بالاتر از 15 سال) به این نکته اشاره کرد که محتوای این رده سنی برای افراد بالاتر از 15 سال مناسب است و برای افراد کمتر از سن 15 سال مناسب نیست. برای برخی از محتواهای این رده، همراهی والدین توصیه می‏‌شود. والدین با شناختی که از فرزندان خود دارند، در صورت لزوم، تماشای فرزندانشان را در چنین محتوا‏هایی همراهی و در مواقع ابهام یا سؤال، آن‌ها را راهنمایی کنند. 

این سن آغاز دوره نوجوانی دوم است و تا حدود 18 سالگی است. به والدین اکیداً هشدار داده می‌شود که با صلاحدید خود به کودکان و نوجوانان بدون نظارت والدین و مراقب اجازه تماشا بدهند. زیرا محتوا در این رده می‌تواند به موضوعات بزرگسالان و مسائل اجتماعی به سبک واقع‌گرایانه بپردازد. برای کودکان زیر 15 سال، تماشای چنین محتوایی صرفاً با اجازه والدین و فقط با همراهی بزرگسال تأیید شود.

مدیرکل تنظیم و تدوین مقررات در سازمان تنظیم و مقررات صوت و تصویر فراگیر صداوسیما همچنین به رده سنی 18 (بالاتر از 18 سال) اشاره کرد و گفت: محتوای این رده سنی، برای افراد 18 سال و بالاتر مناسب است و قطعاً مناسب افراد کمتر از سن 18 سال نیست و می‏‌تواند به رشد جسمی، ذهنی یا اخلاقی افراد کمتر از 18 سال آسیب برساند. 

فقط اشخاص 18 سال یا بزرگ‌تر، می‌توانند این محتوا را تماشا کنند و تماشای چنین محتوا‏هایی برای افراد کمتر از 18 سال اکیداً ممنوع است و از والدین خواسته می‌‏شود نهایت مراقبت در رعایت این محدودیت و ممنوعیت را داشته باشند.

او همچنین درباره اینکه چه چیزهایی باعث می‌شود که سریال یا فیلمی برچسب رده سنی بخورند، تأکید کرد: اعتقادات و باورها، گفتار نامناسب، خشونت، محتوای جنسی، محتوای ترسناک، دخانیات و مواد مخدر، مشروبات الکلی، قمار، یأس و ناامیدی، خودکشی، نقض قانون و هنجارشکنی، رفتارهای خطرناک قابل تقلید و موضوعات و فرایندهای پزشکی و بهداشتی جزو نکاتی است که اگر در سریال یا فیلمی باشد حتماً بنابر بررسی‌ها رده‌بندی سنی آن اثر مشخص می‌شود