قوانین حقوقی | پاک کردن نام همسر از شناسنامه
یک وکیل پایه‌یک دادگستری یکی از موارد حذف نام همسر از شناسنامه را فوت همسر می‌داند.
حذف نام همسر از شناسنامه پس از جدایی دغدغه بسیاری از افراد است. مسلماً کسی که پس از طی مراحلی دشوار به آخر خط یعنی طلاق رسیده، ترجیح می‌دهد بعد از جدایی به‌طور کامل زندگی گذشته را فراموش کند و با حذف نام همسر سابق از شناسنامه بار روانی موجود را کاهش دهد، اما به‌منظور جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، پاک کردن نام همسر طبق قانون و مقررات سازمان ثبت‌احوال شرایطی دارد که محمد مؤمن زاده، وکیل پایه دادگستری و عضو کانون وکلای دادگستری به ارائه نکاتی در خصوص تعویض شناسنامه پس از طلاق می‌پردازد.
شرایط حذف نام همسر سابق از شناسنامه
به‌موجب ماده ۳۳ قانون ثبت‌احوال، کل وقایع ازدواج و طلاق یا وفات زوج یا زوجه و رجوع و بذل مدت و فسخ نکاح باید در دفاتر ثبت کل وقایع ثبت شود، ولی در شناسنامه به شرح زیر انعکاس خواهد یافت: در المثنی شناسنامه زن یا مرد آخرین نکاح و طلاق یا بذل مدت و در صورت تعدد زوجات آن تعداد ازدواج که به قوت خود باقی است، منعکس خواهد شد و ازدواج و طلاق غیر مدخوله در المثنی شناسنامه درج نخواهد شد. با استناد به این ماده‌قانونی، مؤمن زاده حذف نام همسر از شناسنامه را اینگونه توضیح می‌دهد: «حذف نام همسر سابق از شناسنامه در صورتی امکان‌پذیر است که زوجه هنگام انحلال نکاح باکره باشد، البته این امر هم در صورت دریافت نامه از پزشکی قانونی میسر خواهد بود لذا صرف عقد بودن، ولی نداشتن بکارت برای حذف نام همسر سابق مشمول این حکم نمی‌شود.»
مؤمن زاده تأکید می‌کند: «اگرچه حذف نام همسر از شناسنامه در صورت باکرگی امکان‌پذیر است، اما باید توجه داشت تمامی اطلاعات اشخاص اعم از ازدواج‌های پیشین فرد در ثبت‌احوال باقی می‌ماند و حذف نام صرفاً از شناسنامه شخص صورت می‌گیرد.»
این وکیل پایه‌یک دادگستری ادامه می‌دهد: «چنانچه زن باکره نباشد، شخص تنها پس از ازدواج مجدد می‌تواند نام همسر سابق را از شناسنامه پاک کند و این امر به این منظور است که همسر جدید نسبت به ازدواج پیشین همسر خودآگاهی داشته و با علم و اطلاع ایشان باید حذف نام همسر سابق از شناسنامه صورت گیرد.»
مؤمن زاده یکی دیگر از موارد حذف نام همسر از شناسنامه را فوت همسر می‌داند: «با فوت همسر، شخص می‌تواند با گواهی فوت همسرش پس از ازدواج مجدد نیز اقدام به حذف نام همسر سابق خویش از شناسنامه‌اش نماید.»
این وکیل پایه‌یک دادگستری امکان تعویض شناسنامه تا چندین بار را میسر می‌داند و می‌گوید: «حذف نام همسر سابق از شناسنامه با شرایطی که بیان شد چندین بار می‌تواند صورت گیرد.»
دلیل تفاوت حذف نام همسر از شناسنامه در صورت باکرگی و غیر آن
ازآنجایی‌که خیلی از افراد ممکن است با دریافت شناسنامه جدید (بدون مهر المثنی) در دوران عقد، هنگام ازدواج مجدد طرف مقابلشان را از این موضوع مطلع نکنند؛ این سؤال ایجاد می‌شود که چرا قانون‌گذار به‌منظور جلوگیری از فریب و سوءاستفاده، حکم به دریافت شناسنامه بعد از ثبت ازدواج مجدد می‌دهد، اما در دوران عقد و در صورت دوشیزه بودن این قانون منتفی می‌شود و فرد می‌تواند بلافاصله بعد از طلاق شناسنامه جدیدی دریافت کند؟
مؤمن زاده در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «با توجه به اینکه نزدیکی و ازاله بکارت در دوران عقد صورت نیافته و علتی جهت تدلیس در ازدواج مجدد محسوب نمی‌شود لذا قانون‌گذار برای این قبیل افراد اخذ شناسنامه جدید و حذف نام همسر را آسان‌تر گرفته است. بااین‌وجود، لازم به ذکر است که ازدواج هر شخص در اداره ثبت‌احوال قید می‌گردد و در آنجا امکان محو و پاک نمودن آن وجود ندارد و اگر شخصی به‌قصد فریب دادن همسر این موضوع را کتمان نماید، قانون‌گذار مرتکب را به مجازات ۶ ماه تا ۲ سال حبس به جرم فریب در ازدواج محکوم می‌نماید.»
حذف نام همسر در صورت داشتن فرزند
مؤمن زاده دراین‌باره می‌گوید: «زوجین می‌توانند پس از طلاق یا فوت همسر سابق خویش در صورت ازدواج مجدد نام او را از شناسنامه خود حذف نموده و وجود فرزندی مشترک هیچ مانعی برای این امر به وجود نمی‌آورد؛ البته مشخصات پدر و مادر در شناسنامه فرزند و همچنین مشخصات فرزندان در شناسنامه زوجین به قوت خود باقی می‌ماند.»
این وکیل پایه‌یک دادگستری ادامه می‌دهد: «با استناد به قانون ۸۸۲ قانون مدنی، تنها در صورت لعان است که پدر می‌تواند اسم فرزند را از شناسنامه خود حذف کند و در این صورت فرزند نیز از ارث محروم خواهد شد.»
مراحل تعویض شناسنامه
به گفته مؤمن زاده، در حال حاضر تعویض شناسنامه در ادارات ثبت‌احوال و دفاتر پستی به‌صورت لحظه‌ای انجام می‌شود البته به دلیل افزایش تقاضا برای صدور شناسنامه جدید، این کار ممکن است با تأخیر حداکثر یک ماه مواجه شود. او درباره مراحل اخذ شناسنامه جدید می‌گوید: «جهت اخذ شناسنامه جدید در ابتدا بایستی مدارک به اداره ثبت‌احوال ارائه شود و سپس صحت مدارک بررسی می‌گردد و در مرحله بعدی اطلاعات مطابقت داده می‌شود و در آخر شناسنامه چاپ و تحویل داده می‌شود.»
این وکیل پایه‌یک دادگستری می‌گوید ثبت درخواست حذف نام همسر از شناسنامه به‌صورت الکترونیکی هم امکان‌پذیر است: «این امکان از طریق سایت سازمان ثبت‌احوال برای متقاضیان فراهم‌شده است و افراد با مراجعه به آن می‌توانند به‌صورت الکترونیک درخواست خودشان را ثبت نمایند.»
مدارک موردنیاز برای حذف نام همسر از شناسنامه
مؤمن زاده می‌گوید مدارک مورد نیا برای حذف نام همسر از شناسنامه در صورت باکره بودن و باکره نبودن زن متفاوت است: «مدارک موردنیاز در صورت باکره بودن زن عبارت است از گواهی بکارت از پزشکی قانونی، سند طلاق، حکم طلاق، مدارک شناسایی از قبیل کارت ملی و شناسنامه و برگه معرفی‌نامه از دادگاه، اما مدارک موردنیاز در صورت باکره نبودن زن شامل ثبت ازدواج جدید و ارائه مدارک مربوط به آن، سند طلاق همسر سابق و مدارک شناسایی فرد از قبیل کارت ملی و شناسنامه می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «در صورت فوت همسر، زوج یا زوجه لازم است با در دست داشتن گواهی فوت متوفی، سند ازدواج (مجدد) و مدارک شناسایی فرد از قبیل کارت ملی و شناسنامه به سازمان ثبت‌احوال مراجعه نمایند.»
