زئولیت عصای دشت کشاورزان شد

زئولیت یک نام مشترک برای بیش از ۲۴۰ ساختار منحصربه‌فرد است که ۴۰ نوع آنها در طبیعت یافت می‌شود. زئولیت یک ماده معدنی پیچیده است که از تماس گدازه‌های آتشفشانی و آب تشکیل می‌شود. زئولیت ماده‌ای جامد با ساختار کریستالی سه‌بعدی نسبتا باز است. دانشمندان تخمین می‌زنند اولین ماده معدنی زئولیت بیش از ۳۰۰ میلیون سال پیش تشکیل شده است. زئولیت در  بسیاری از کاربردهای کشاورزی و باغبانی مفید و سودمند است.

کاربرد زئولیت در کشاورزی

خصوصیات فیزیکی و شیمیای منحصربه‌فرد زئولیت‌های طبیعی آن‌ها را در بسیاری از کاربردهای کشاورزی و باغبانی سودمند نموده‌ است. تکنولوژی‌های وابسته به زئولیت در کشاورزی و باغبانی شامل آزاد سازی تدریجی کودها، زئوپونیک و اصلاح و بهبود خاک است. این کاربردها میزان تقاضای زئولیت را در طیف تکنولوژیکی (از کاربرد آن‌ها در کشورهای در حال توسعه گرفته تا کاربرد آن‌ها در سیارات دیگر) افزایش می‌دهد. تحقیقات نشانگر این است که آزاد سازی تدریجی کودها توسط زئولیت‌ها، می‌تواند در خاک‌های طبیعی و مصنوعی به واسطه واکنش‌های تبادل یونی یا ترکیب واکنش‌های تبادل یونی یا ترکیب واکنش‌های تبادل یونی و تجزیه مواد کانی صورت گیرد. در روش دوم، زئولیت‌ها در ترکیب با کانی‌های با درجه انحلال پایین مانند فسفات آپاتیت به کار می‌روند. تحت شرایط مناسب، زئولیت‌ها راندمان مصرف کودها را افزایش خواهد داد. توانایی کلینوپتیلولایت در پایین آوردن نیتریفیکاسیون (تا ۱۱ درصد)، پایین آوردن شستشوی نیترات (تا ۳۰ درصد)، افزایش میزان جذب آمونیم و پتاسیم، کاهش تبخیر آمونیاک و آزاد سازی تدریجی NH4+ و K+ و سایر مواد غذایی مورد مطالعه قرار گرفته‌است. سیستم‌های زئوپونیک به‌طور موفقیت آمیزی در کوبا و بلغارستان توسعه یافته‌اند، ولی این گونه سیستم‌ها برای تأمین مواد مغذی به درمان‌های دوره‌ای با کودهای شیمیایی یا محلول‌های مغذی بیش‌تر از زئولیت ترکیب شده با مواد کانی نیازمند هستند. مطلوب‌ترین سیستم‌های زئوپونیک، آن‌هایی هستند که خصوصیات جالب توجه زئولیتی (شامل ساختمان سخت و متخلخل، چگالی حجم متوسط، زهکشی خوب، قابلیت تبادل کاتیونی بالا و ثبات شیمیایی در برابر تغییرات pH) را دارا باشند و تغذیه متعادل گیاه را برای چرخه‌های تولید بدون اضافه نمودن کودها تأمین نمایند. سیستم‌های زئوپونیکی با دارا بودن این خصوصیات می‌توانند در بخش‌های عظیم تجاری و فروشگاه‌های مصرف‌کننده، به عنوان واسطه‌های رشد گیاه مورد توجه قرار بگیرند. زئولیت‌ها می‌توانند ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) خاک و رطوبت را افزایش دهند و هدایت آب را توسعه بخشند. همچنین میزان محصولات را در زمین‌های اسیدی افزایش داده و میزان جذب عناصر سنگین و مضر مانند مس، کادمیوم، سرب و روی توسط گیاه، در خاک‌های آلوده را کاهش دهند. وسعت تأثیر این خصوصیات بستگی به مقدار زئولیت اضافه شده دارد. اگر قرار باشد زئولیت‌های تجاری برای مصارف کشاورزی و باغبانی توسعه یابند، بهتر است در تکنولوژی استفاده از آن‌ها در رابطه با هر محصول گیاهی به خصوص تجدید نظر به عمل آید تا بتوانند نیازهای ویژه محصولات را تأمین نمایند. برای آن‌هایی که درگیر تحقیق دربارهٔ زئولیت‌های طبیعی و توسعه آن‌ها در مصارف باغبانی و کشاورزی هستند، پالایش تکنولوژی‌های موجود و کسب موفقیت در بازار، چالش‌هایی هستند که بایستی مورد توجه تحقیقات و توسعه در بخش‌های زراعت و باغداری در زمینه استفاده از زئولیت‌ها قرار گیرند.

درحال حاضر معدنچیان سالیانه حدود ۳ میلیون تن زئولیت تولید می کنند که چین پیشرو تولید این ماده در دنیاست و بعد از آن کره جنوبی، ژاپن و اردن قرار دارند. زئولیت‌های طبیعی فراوان هستند اما اغلب با سایر مواد معدنی، کوارتز ، فلزات آلوده می شوند و صنایع بیشتر متکی به زئولیت سنتتیک خالص است که ساختار یکنواختی دارد و در طبیعت یافت نمی شود.

کاربردهای زئولیت

کاربردهای خانگی ترکیبات زئولیت در درجه اول به ویژگی جذب بو و مایعات آنها بستگی دارد. این ماده طیف وسیعی از گازها از جمله فرمالدئید و سولفید هیدروژن را جذب می کند و به بهبود هوای محیط داخل خانه یا دفاتر کمک می کند.

زئولیت به طور معمول به فیلترهای کوچک هوا اضافه می شود تا چنین گازهایی را جذب کند و مشکلات آلرژی را کاهش دهد. همچنین می توان از این ماده برای خشک کردن کفش ورزشی و کاهش رطوبت در کمدهای لباس استفاده کرد. زئولیت برای جذب بوی سیگار نیز استفاده می شود و ماده بسیار مفیدی برای تمیز کردن فرش هاست.

زئولیت طبیعی یک فیلتر طبیعی بسیار خوب برای تصفیه آب است که عملکرد بهتری نسبت به فیلترهای ماسه ای و کربنی دارد و می تواند آبی خالص تر با سرعت تصفیه بالاتر ارائه دهد درحالیکه به روش‌های نگهداری خاصی هم نیاز ندارد.

افزودن تنها 6 درصد زئولیت طبیعی به جیره غذایی برای گاو های شیری باعث می شود که میزان آمونیاک موجود، تا حد قابل قبولی کاهش پیدا کند. برای گاوهای پرواری و بره‌ها فقط کافیست 5 درصد کلینوپتیلولیت به غذای آنها اضافه شود.

عملکرد زئولیت کلینوپتیلولیت در خوراک دام

این ماده باعث می‌شود که عمل نشخوار با سرعت کمتری انجام بگیرد. طوری که حرکت خوراک در دستگاه گوارش کاهش پیدا کند. این رفتار باعث می‌شود تا هضم و جذب مواد مغذی بهتر انجام گیرد. همچنین ترکیبات سمی مانند اوره و آمونیاک و دیگر عناصر سنگین از غذای دام، حذف شده تا از بیماری و  سوهاضمه جلوگیری شود.