رتبه بندی اقتصادی سال 1402 چگونه بوده است؟ | حجم اقتصادی ایران در کجا ته نشین شده است؟!

پایگاه خبری تحلیلی پیشنهاد ویژه :

روز گذشته سازمان‌ مدیریت ‌صنعتی ایران لیست ۵۰۰ شرکت برتر کشور را معرفی کرد. این رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران از سال ۱۳۷۷ تاکنون هر ساله توسط سازمان مذکور انجام شده و هدف آن، شناخت و درک دقیق‌تری از مقیاس، ساختار مالی و اقتصادی صنایع و بنگاه‌های اقتصادی بزرگ کشور بیابند.

برای انتخاب ۵۰۰ شرکت برتر ایران، از ۳۳ شاخص ازجمله فروش، رشد اشتغال، ارزش افزود، سودآوری، بهره‌وری کل، صادرات، نسبت صادرات به فروش و... بهره گرفته می‌شود اما در رتبه‌بندی نهایی، شاخص تعیین‌کننده همان حجم فروش است.

براساس نتایج کلی گزارش سازمان مدیریت صنعتی، در رتبه‌بندی سال ۱۴۰۲ (سال مالی ۱۴۰۱) رشد اسمی فروش شرکت‌ها درمجموع حدود ۵۰ درصد و نرخ رشد حقیقی فروش شرکت‌ها نیز ۱۷.۸ درصد بوده که در قیاس با سال قبل حدود ۱۱ واحد درصد افزایش داشته است. این موضوع نشان از روند مثبت حوزه تولید در کشور طی سال ۱۴۰۱ دارد. طبق گزارش مذکور، مقایسه فروش شرکت‌ها با تولید ناخالص داخلی نیز براساس نتایج کلی رتبه‌بندی سال ۱۴۰۲ (سال مالی ۱۴۰۱) حاکی از آن است که فروش ۱۰۰ شرکت اول ۴۱ درصد GDP و فروش ۵۰۰ شرکت ۴۶ درصد GDP را تشکیل می‌دهد.

فرهیختگان نوشت: طبق این آمارها، مجموع ارزش فروش ۵۰۰ شرکت برتر ایران طی سال مالی ۱۴۰۱ حدود ۶۶۰۰ هزار میلیارد تومان بوده که با درنظر گرفتن میانگین قیمت دلار در سال گذشته، این مقدار معادل فروش ۱۸۸ میلیارد دلاری ۵۰۰ غول اقتصاد ایران است.

گردش مالی ۶۶۰۰ هزار میلیارد تومانی ۵۰۰ شرکت

براساس گزارش سازمان مدیریت صنعتی از عملکرد مالی ۵۰۰ شرکت برتر ایران، در سال مالی ۱۴۰۱ رقم فروش ۱۰۰ شرکت برتر اول کشور حدود پنج هزار و ۷۸۷ هزار میلیارد تومان بوده است. در این گزارش آمده است، از کل فروش ۵۰۰ شرکت برتر کشور در سال مالی ۱۴۰۱ حدود ۸۸ درصد آن مربوط به فروش ۱۰۰ شرکت اول، حدود ۹ درصد مربوط به فروش ۱۰۰ شرکت دوم، سهم ۱۰۰ شرکت برتر سوم حدود دو درصد، سهم ۱۰۰ شرکت چهارم حدود یک درصد و سهم ۱۰۰ شرکت برتر پنجم نیز حدود ۰.۳ درصد بوده است.

به عبارتی، اگر سهم ۸۸ درصد ۱۰۰ شرکت برتر را معادل ۵ هزار و ۷۸۷ هزار میلیارد تومان در نظر بگیریم، ۱۲ درصد مابقی که مربوط به عملکرد ۴۰۰ شرکت بعدی بوده، حدود ۷۸۹ هزار میلیارد تومان خواهد بود. براین اساس، می‌توان گفت مجموع فروش ۵۰۰ شرکت برتر کشور در سال مالی گذشته حدود شش هزار و ۵۷۶ هزار میلیارد تومان بوده است. با احتساب میانگین نرخ ارز که در سال گذشته حول و حوش ۳۵ هزار تومان (میانگین کل سال) بوده، معادل دلاری فروش شرکت‌ها چیزی در حدود ۱۸۸ میلیارد دلار خواهد بود.

پتروشیمی‌ها و پالایشی‌ها در صدر غول‌های ایران

براساس رتبه‌بندی سازمان مدیریت صنعتی کشور، شرکت نفت ستاره خلیج‌فارس با فروش نزدیک به ۳۹۹ همتی در رتبه اول برترین شرکت‌های کشور قرار دارد. ارزش دلاری فروش این هلدینگ در سال گذشته با دلار بازار آزاد حدود ۱۱.۵ میلیارد دلار و با دلار مرکز نیمایی حدود ۱۴ میلیارد دلار بوده است.

شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس (هلدینگ) با فروش ۳۷۱ همتی در رتبه دوم، شرکت پالایش نفت اصفهان (هلدینگ) با فروش ۳۴۲ همتی در رتبه سوم، شرکت پالایش نفت بندرعباس با فروش حدود ۳۳۰ همتی در رتبه چهارم، شرکت سرمایه‌گذاری غدیر (هلدینگ) با ۲۹۵ همتی در رتبه پنجم، شرکت گروه گسترش نفت و گاز پارسیان (هلدینگ) با فروش ۲۳۲ همتی در رتبه ششم، شرکت ایران‌خودرو (هلدینگ) با فروش ۲۱۸ همتی در رتبه هفتم، شرکت فولاد مبارکه اصفهان (هلدینگ) با فروش ۲۰۶ همتی در رتبه هشتم، بانک ملت (هلدینگ) با فروش ۱۸۶ همتی در رتبه نهم و بانک رفاه کارگران (هلدینگ) نیز با فروش ۱۶۰ همتی در رتبه دهم قرار داشته است.

شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان (هلدینگ)، بانک صادرات ایران (هلدینگ)، شرکت پتروشیمی نوری (هلدینگ)، بانک تجارت (هلدینگ)، بانک پاسارگاد (هلدینگ)، شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین (هلدینگ)، شرکت سایپا (هلدینگ)، شرکت ملی صنایع مس ایران (هلدینگ)، شرکت گروه مپنا (هلدینگ) و بانک پارسیان (هلدینگ) شرکت‌هایی هستند که به ترتیب در رتبه های یازدهم تا بیستم رده‌بندی سازمان مدیریت صنعتی ایران جای گرفته‌اند.

تغییرات ۱۶ ساله: عقب‌نشینی بانک‌ها و خودروسازان

اما نگاهی به تغییرات ۱۶ سال اخیر (از سال ۱۳۸۶ تاکنون) رتبه‌بندی سازمان مدیریت صنعتی از برترین‌های فروش نشان می‌دهد طی این ۱۶ سال تغییرات قابل تاملی در رتبه‌های ۱ تا ۱۰ رخ داده است، به‌طوری‌که در سال‌های ۱۳۸۶ گروه ایران‌خودرو رتبه اول فروش و سایپا رتبه دوم را در دست داشته است. در سال ۱۳۸۷ ایران‌خودرو دوم و سایپا سوم است. در سال ۱۳۸۸ ایران‌خودرو اول و سایپا سوم است. در سال ۱۳۸۹ ایران‌خودرو اول و بازهم سایپا سوم است. در سال ۱۳۹۰ ایران‌خودرو دوم و سایپا در رتبه چهارم قرار دارد.

اما این وضعیت در سال های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ تغییر کرده و دو خودروساز بزرگ کشور حتی در رتبه‌های زیر ۱۰ نیز قرار نگرفتند. در سال ۱۳۹۳ ایران‌خودرو به رتبه هفتم آمد و خبری از سایپا در رتبه‌های ۱ تا ۱۰ نبود. در سال ۱۳۹۴ ایران‌خودرو در رتبه پنجم قرار داشته و بازهم خبری از سایپا در رتبه‌های زیر ۱۰ نیست. در سال ۱۳۹۵ ایران‌خودرو رتبه سوم فروش و سایپا در رتبه هفتم جای گرفته است. در ساال ۱۳۹۶ سایپا چهارم بوده و خبری از ایران‌خودرو نیست. در سال ۱۳۹۷ هیچ کدام‌ از دو خودروساز در رتبه‌های زیر ۱۰ نیستند.

در سال ۱۳۹۸ ایران‌خودرو در رتبه نهم و خبری از سایپا نیست. در سال‌های ۱۳۹۹، ۱۴۰۰ و سال مالی ۱۴۰۱ ایران‌خودرو به ترتیب در رتبه های هفتم، هشتم و هفتم قرار داشته و خبری از سایپا در بین غول‌های اقتصادی برتر ایران نیست. مجموع این روندهای ۱۶ ساله نشان می‌دهد به احتمال زیادی یکی از دلایل جا ماندن ایران‌خودرو و سایپا از کاروان ۱۰ شرکت برتر ایران در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ و همچنین در سال‌های اخیر، وضعیت تحریمی کشور، شدت بالای قیمت‌گذاری و کنترلگری قیمت‌های این دو بنگاه اقتصادی است.

به عبارتی دولت‌ها به دلیل نفوذ اجتماعی بالای خودرو در جامعه سعی می‌کنند در زمان تشدید تحریم‌ها و جهش‌های ارزی، قیمت کارخانه‌ای خودروهای داخلی را از التهابات دور نگه داشته و رضایت عمومی را فراهم سازند؛ غافل از آنکه این صنایع در این دوره علاوه بر اینکه توان تولیدی خود را از دست می‌دهند، استهلاک سرمایه در آنها باعث می‌شود ظرفیت تولیدی حتی در سال‌های بعد نیز به دشت تضعیف شود.

یک موضوع قابل تامل دیگر در رتبه‌بندی ۵۰۰ شرکت برتر ایران طی دوره ۱۶ سال اخیر، عقب‌نشینی بانک‌ها به نفع پتروشیمی‌ها، پالایشی‌ها و شرکت‌های حوزه فلزات ازجمله فولادی‌ها بوده است. به عبارتی، درحالی‌که در سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۵ سهم بالایی از ۱۰ شرکت برتر اول کشور در اختیار بانک‌ها (هلدینگ) بوده، اما در چند سال اخیر پتروشیمی‌ها، پالایشی و فولادی‌ها جای بانک‌ها را گرفته‌اند. شاید بخشی از این اتفاق محصول جهش‌های ارزی باشد که باعث شده به‌طور اسمی، حجم فروش شرکت‌های حوزه‌های پتروشیمی‌ها، پالایشی و فولادی از فروش بانک‌ها (هلدینگ‌ها) بیشتر باشد.

۵۰ درصد غول‌های اقتصاد ایران ساکن تهران‌ هستند

براساس گزارش روز گذشته سازمان مدیریت صنعتی کشور، در سال مالی ۱۴۰۱ از ۵۰۰ شرکت برتر کشور، تعداد ۲۶ شرکت شامل بیمه ها و بانک‌ها بوده‌اند کل شعب آنها در کل کشور پراکنده است اما ۴۷۴ شرکت نیز در بخش‌های مختلف صنعتی، معدنی، کشاورزی و خدمات مشغول فعالیت هستند که پراکندگی آنها در مناطق خاصی از جغرافیای ایران است. طبق این گزارش، از ۴۷۴ شرکت غیربانکی و غیربیمه‌ای در استان‌ها، محل فعالیت کارخانه ۵۰ درصد از آنها (معادل ۲۳۷ شرکت) در استان تهران قرار دارد.

استان بعدی اصفهان است که با سهم ۶.۵ درصد (معادل ۳۱ شرکت) در رتبه دوم جای گرفته است. استان سوم، کرمان است که با سهم ۵.۳ درصدی و ۲۵ شرکت در این رتبه قرار گرفته است. هرمزگان با سهم ۴.۲ درصدی (۲۰ شرکت)، خوزستان با سهم ۴ درصدی (۱۹ شرکت)، استان‌های بوشهر، خراسان‌رضوی، البرز و آذربایجان‌شرقی هر کدام با سهم ۲.۵ درصدی (۱۲ شرکت) در رتبه‌های ششم تا نهم قرار داشته و قزوین با سهم ۲.۳ درصدی (۱۱ شرکت) دهم است.

استان‌های لرستان، خراسان شمالی، ایلام هرکدام با یک شرکت و استان‌های گلستان، قم، آذربایجان غربی، همدان، خراسان جنوبی، کرمانشاه و چهارمحال‌وبختیاری هر کدام با دو شرکت در انتهای رتبه‌بندی قرار دارند. آنچه این داده‌ها نمایش می‌دهد این است که اولا پراکنش جغرافیایی کارخانه‌ها و هلدینگ‌های قدرتمند در تهران قرار داشته و پس از آن با اختلاف بالا، اصفهان که در یک منطقه کویری واقع شده، سهم بالایی در تمرکز صنایع دارد. ثانیا از دو استان اردبیل و کهگیلویه‌وبویراحمد هیچ نماینده‌ای در بین این ۴۷۴ شرکت نیستند.

این موضوع واکنش عباس علی‌آبادی وزیر صمت را نیز در پی داشت. وی در بیست‌وششمین همایش رتبه‌بندی شرکت‌های برتر با اشاره به اینکه ۵۰ درصد شرکت‌های برتر اقتصادی در استان تهران هستند، افزود: «معاونت هماهنگی کسب‌وکار وزارت صمت موظف است با مشارکت استان‌ها طرحی را تدوین کند که استعدادهای مناطق مختلف کشور شناسایی شوند.»

علی‌آبادی گفت: «بعد از تدوین این طرح، توسعه باید براساس استعدادهای هر منطقه صورت بگیرد.»

۶۱ دانش‌بنیان در میان ۵۰۰ شرکت برتر

براساس گزارش سازمان مدیریت صنعتی ایران، ۶۱ شرکت دانش‌بنیان در بین ۵۰۰ شرکت برتر سال مالی ۱۴۰۱ قرار دارند که ۵ شرکت از آنها در بین ۱۰۰ شرکت اول قرار دارند. آنطور از لیست مشخص بوده، بسیاری از شرکت‌ها از پایه دانش‌بنیان ثبت نشده‌اند و ظاهرا با ویژگی‌هایی که داشته یا خلق کرده‌اند، مجوز دانش‌بنیان دریافت کرده‌اند.

آنچه در ادامه می‌آید، لیست این ۶۱ شرکت دانش‌بنیان است.

۱- شرکت پلیمر آریا ساسول، ۲- شرکت داریا همراه پایتخت، ۳- شرکت پتروشیمی تبریز، ۴- شرکت فولاد آلیاژی ایران (هلدینگ)، ۵- شرکت فولاد اکسین خوزستان، ۶- شرکت گروه صنعتی بارز (هلدینگ)، ۷- شرکت آسان پرداخت پرشین (هلدینگ)، ۸- شرکت ستاره درخشان همراه کیش، ۹- شرکت رایان ارتباط شب‌آهنگ، ۱۰- شرکت فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان (هلدینگ)، ۱۱- شرکت گروه فن‌آوران هوشمند بهسازان فردا (هلدینگ)، ۱۲- شرکت بازرگانی سایپا یدک (هلدینگ)، ۱۳- شرکت داروسازی دکتر عبیدی (هلدینگ)، ۱۴- شرکت تولیدی چدن سازان (هلدینگ)، ۱۵- شرکت پرداخت الکترونیک سامان کیش (هلدینگ)، ۱۶- شرکت نقش اول کیفیت، ۱۷- شرکت تجارت الکترونیک پارسیان (هلدینگ)، ۱۸- شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد، ۱۹- شرکت به پرداخت ملت، ۲۰- شرکت غلتک سازان سپاهان (هلدینگ)، ۲۱- شرکت تولیدات پتروشیمی قائد بصیر، ۲۲- شرکت شیمیایی بهداش، ۲۳- شرکت مواد مهندسی مکرر، ۲۴- شرکت مهندسی فن‌آفرین حصین قشم (هلدینگ)، ۲۵- شرکت مجتمع صنایع لاستیک یزد (هلدینگ)، ۲۶- شرکت ماشین‌سازی اراک (هلدینگ)، ۲۷- شرکت صنعتی دوده‌فام، ۲۸- شرکت واگن پارس، ۲۹- شرکت بابک مس ایرانیان، ۳۰- شرکت موتوژن (هلدینگ)، ۳۱- شرکت خدمات همراه آیسان لوتوس ۳۲- شرکت تیپاکس اکسپرس پارس (هلدینگ)، ۳۳- شرکت همکاران سیستم (هلدینگ)، ۳۴- شرکت توسعه فن‌افزار توسن (هلدینگ)، ۳۵- شرکت بین‌المللی معدنی و صنعتی سی پی جی پارس (هلدینگ)، ۳۶- شرکت زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان، ۳۷- شرکت تجارت الکترونیک ارتباط فردا (هلدینگ)، ۳۸- شرکت انتقال داده‌های آسیاتک (هلدینگ)، ۳۹- شرکت تکاپو صنعت نامی، ۴۰- شرکت نیرو ترانس (هلدینگ)، ۴۱- شرکت نرم‌افزاری داتیس آرین قشم، ۴۲- شرکت پرداخت فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان اروند، ۴۳- شرکت طراحی و صنعتی لوازم خانگی پارس زرآسا، ۴۴- شرکت ایراندار، ۴۵- شرکت داده‌پردازی ایران، ۴۶- شرکت آنتی بیوتیک‌سازی ایران، ۴۷- شرکت مهندسی و پشتیبانی نیروگاهی البرز توربین، ۴۸- شرکت مهندسی و ساخت تجهیزات سپاهان مینا، ۴۹- شرکت نرم‌افزاری تندر نور، ۵۰- شرکت بیان الکترونیک (هلدینگ)، ۵۱- شرکت دارویی ره‌آورد تامین، ۵۲- شرکت مهندسی سیستم یاس ارغوانی، ۵۳- شرکت تابان آتی‌پرداز، ۵۴- شرکت مدیریت ساخت تجهیزات معادن و صنایع معدنی ایرانیان، ۵۵- شرکت آلومراد، ۵۶- شرکت توسعه تجارت الکترونیک کوروش، ۵۷- شرکت افرانت، ۵۸- شرکت آزمایش و تحقیقات قطعات و مجموعه‌های خودرو، ۵۹- شرکت فناوری همراه پیدا، ۶۰- شرکت تجارت الکترونیک و فناوری اطلاعات ملل و ۶۱- کارخانجات مخابراتی ایران.

/مشرق